Yazılış Yöntemlerine Göre Tarih Çeşitleri

a. Hikayeci ( Nakilci ) Tarih
M.Ö V. yy. da Heredot tarafından yazılan Historia (tarih) adlı eserde bu tür ortaya çıkmıştır. Bu çeşit tarihlerde, efsanelerle dolu bir anlamda masal türünde bilgiler nakledilir. Yer ve zamandan söz edilmekle birlikte neden - sonuç ilişkisinden söz edilmez.

b. Öğretici Tarih ( Pragmatik )
Okuyucusuna ulusal bilinç kazandırmayı ve belli etik kurallarını öğretmeyi amaçlar. Kahramanlar ön plana çıkarılır, başarısızlıklara yeterince yer verilmez.

c. Kronik Tarih
Hititlerin kral yıllıklarına (Anallar) benzer. Bir yıl içinde meydana gelen olaylar, aralarında herhangi bir bağlantı gözetilmeden sıralanır. Bir genç kızın günlük tutması gibi.

> Kronolojik dizinin bilinmesi, öğrenmeyi kolaşlaştırır ve neden - sonuç bağlantısı kurulması için gereklidir.

d. Araştırmacı Tarih ( Neden - Nasılcı )
Tarih araştırma ve yazılmasında olayın yerini, zamanını, nedenlerini, sonuçlarını ve bunlar arasındaki ilişkiyi bir bütün içinde ele alan tarih metodudur. Günümüzde geçerli olan modern tarih anlayışı bu şekildedir. Hikayeci tarihten ayrılan en önemli özelliği neden - sonuç ilişkisine önem verilmesidir.

> Tarihte sürekli görülen hiçbir şey, değişikliğin aşındırıcı etkisinden kurtulamadığı gibi, hiçbir değişiklik de geçmiş ile bugün arasındaki sürekliliği tam anlamıyla bozamaz. Tarih, bir anlamda, " Değişiklik ile sürekliliğin çatışmasından başka birşey değildir... "

Toprağın tarıma açılması ve yaşamsal gelişim

> Ekip - biçme ( Tarım )

> Yerleşik yaşam

> Özel mülkiyet

> Ticaret

> Sınıflı toplum

> Kölecilik

> Devletlerin kurulması

Taş Devirleri

A. Eski taş ( Paleolitik ) - MÖ. 600.000 - 10.000

İnsanlığın en uzun çağıdır. En ilkel durumda olan insan henüz alet yapamamaktadır. Bu dönemde yeryüzü çok soğuk olduğundan insanlar mağara ve ağaç kavuklarında yaşamaktadırlar. Yerleşik yaşam ve tarım söz konusu değildir. Mağara duvarlarına resimler bu dönemde çizilmeye başlanır. Göçebe gruplar halinde ve toplayıcılık yaparak beslenme söz konusudur.
- Klanlar halinde yaşadılar.
- Totem inancı vardı.
Cinsiyete dayalı işbölümü vardı. Kadınlar toplayıcılık erkekler avcılık yapardı.
Bu dönem insanı üç önemli gelişmeyle dikkati çekmiştir.
1. Soğuğa karşı elbise
2. Mağara duvarlarına yaptıkları resim
3. Taş ve ağaçtan aletler yapmaları
B. Orta taş ( Mezolitik ) - MÖ. 10.000 - 8000

İnsanlar bu devirde taşları ve sivri uçlu aletleri daha iyi kullanırlar. Avcılık ve korunma bu silahlarla sağlandı. Köpek evcilleştirildi. İlk evcilleştirilen hayvandır.
Bu devrin iki önemli özelliği;
1. Ateşin bulunması
2. İklimin yumuşamasıdır.

C. Yeni Taş ( Cilalı Taş - Neolitik ) - MÖ. 8000 - 5000

Daha düzgün taş aletler yapıldı. Toprak ve kilden yapılan kaplar, ateşle pişirilir ve seramik sanatı başlar. İnsanlar köylerde yerleşik yaşama geçmiş ve tarıma başlanmıştır.
- Koyun, geçi, sığır, domuz evcilleştirildi.
- Buğday, arpa, bakla, bezelye, keten, kenevir tarımı yapıldı. İlk dokuma örneklerine rastlanır.
- Takas yoluyla ticaret bu dönemde başladı.
- İlk köyler kuruldu.
ve ilk tarımsal faaliyerler yapıldı.

Tarihin Yararlandığı Bilimler

a. Coğrafya : Olayın geçtiği coğrafyanın olaya olan etkisini değerlendirme açısından yararlanılır.
b. Paleografya : Yazıları inceleyen bilir dalıdır. Tarihi araştırmalarda dille birlikte yazıyı da bilmek gerekir. Bu durum, tarihi gelişmeleri bölgelemek açısından önemlidir.
c. Diplomatik : Siyasi belgeleri ve devletler arasın yazışmaları inceler.
d. Epigrafi : Kitabeleri inceleyen bilim dalıdır.
e. Nümizmatik ( Meskûkat ) : Paraları inceleyen bilim dalıdır. Paraların üzerinde bulunan resim ve yazılardan, kullanılan madenden yola çıkarak o dönemle ilgili siyasi, ekonomik ve dini konularda bilgi elde edinilir.
f. Arkeoloji : Kazılar yaparak tarihe kaynak hazırlayan bilim dalıdır.
g. Etnoğrafya : Toplumların kendi öz kültürlerini ( örf, adet, gelenek, görenek ) inceleyen bilim dalıdır.
h. Şecereler : Soy cetvellerini ( kütüklerini ) inceleyen bilim dalıdır.
ı. Kronoloji ( Takvim bilimi ) : Tarihi olayların gerçekleştiği zamanı belirler.
j. Felsefe - Sosyoloji : Tarihi olayların oluşumunda insanların, fikirlerin ve sosyal olayların etkisini inceler.
k. Filoloji : Geçmişte yaşamış toplumların dillerini inceleyen bilim dalıdır.
l. Heraldik : Armaları ve mühürleri inceler.
m. Arkeometri : Arkeolojik kazılar sonucunda elde edilen bulguların sınıflandırılmasını yapan ve yaşını belirleyen isim dalıdır.
n. Antropoloji : İnsan ırklarını inceleyen ve sınıflandıran bilim dalıdır.
o. Astronomi : Toplumların dinsel inançlarının belirlenmesi ve gökyüzü hareketlerinin zaman olgusuna ilişkin yönleri ile tarihe yardımcı olur.
p. Ekoloji : Bitki örtüsü ve iklim değişikliklerinin insanlar üzerindeki etkisini inceler.
s. Toponomi : Yer ve şehir adlarını inceler.
t. Hidronomi : Göl, akarsu, nehir vb. adlarını inceler.
u. Antroponomi : Tarihte önemli rolleri görülen kişilerin ad incelemesini yapar. Kimya, Karbon 14 Metodu da tarihe yardımcı bilimlerdendir. Buluntuların yaşının hesaplanmasında kullanılır.

Tarihin Metodu

• İnsana özgüdür.
• Geçmişte meydana gelen olaylarla ilgilenir.
• Olayları neden - sonuç ilişkisi içerisinde bir bütün olarak inceler.
• Yer ve zaman gösterir.
• Diğer bilimlerden yararlanır.
• Dinamiktir.
• Deney ve gözlemi yapılamaz.
• Tekrarlanamaz.

Tarih, ...sonuç - neden - olay - sonuç - neden - olay - sonuç... zinciri içinde ileriye doğru bir harekettir.
Tarih ideolojik bir kurgu değildir. Siyasi çıkarlar uğruna veya ideolojileri savunmak amacıyla kullanılamaz. Tarih bilimsel gerçekleri araştırmak için kullanılmalıdır.

Tarihin Konusu

insan topluluklarının;

1. Yaşayışları
2. Gelenek ve görenekleri
3. Savaş ve barışları
4. Düşünsel etkinlikleri
5. Din ve inanışları
6. Ekonomik etkinlikleri
7. Siyasi ve kültürel her türlü faaliyetleri, tarih biliminin konuları arasındadır.

Tarihin Kaynakları

A) Yazısız Kaynaklar

1. Hikayeler ( sözlü )
2. Şiirler ( sözlü )
3. Efsaneler ( sözlü )
4. Menkıbeler ( sözlü )
5. Mitolojiler ( sözlü )
6. Heykeller
7. Lahit ve mezar taşları
8. Madalyalar ve Armalar
9. Silahlar
10. İnsan ve hayvan kemikleri ( fosiller )
11. Mağara resimleri ve kabartmalar
12. Taş, toprak ve kemikten yapılan eşyalar.

B) Yazılı Kaynaklar

Takvimler ve yıllıklar

Arşiv belgeleri

Vakayinameler

Plan ve haritalar

Kitabeler

Hatıralar

Seyahatnameler

Gazete, dergi ve süreli yayınlar

Antlaaşma metinleri, fermanlar

Mühürler

Paralar

Tarihçinin Çalışma İlkeleri

Tarihçi tarihi bir olayı araştırığ kaleme alırken aşağıdaki evreleri sırasıyla izler;

1. Kaynak Arama
2. Tasnif ( Sınıflandırma )
3. Tahli ( İnceleme )
4. Tenkit ( Eleştirme )
5. Terkip ( Birleştirme )

Tarih Yazımında Sınıflandırma

Tarih yazımı çok geniş bir dilimi içine aldığından kolaylık sağlamak için değişik sınıflandırmalara gidilmiştir.

a. Zamana Göre Sınıflandırma
Olaylar çağlara ayrılarak anlatılır.

b. Mekana Göre Sınıflandırma
Coğrafi tasnif esastır. Yani kıtaların ve bölgelerin tarihi

c. Konuya Göre Sınıflandırma
İnsan etkinliklerine göre sınıflandırma yapılır. Sanat tarihi, dinler tarihi, iktisat gibi bölümlere ayrılır.
Tarih, yazının icadı ölçüt alınarak ikiye ayrılmıştır.

> Yazının icadından önceki döneme tarih öncesi ( prehistorik ), yazının icadıyla başlayan döneme de tarih çağları denir. Tarih öncesi devirler, yapılan araç ve gereçlerin özelliklerine göre sınıflandırılmıştır.

Tarih Çeşitleri

1. Genel Tarih

Tüm dünya toplumlarının siyasi yaşamını, kültür ve uygarlıklarını inceler.

2. Özel Tarih

Yalnız bir devletin bir coğrafyanın ya da ulusun siyasi yaşamını, kültür ve uygarlığını inceler.

Tarih konusuna göre kendi içinde bazı alt gruplara ayrılır;

1. Uygarlık tarihi
2. Siyasi tarih
3. Bilim tarihi
4. Hukuk tarihi
5. Askerlik tarihi
6. Diplamasi tarihi
7. Tıp tarihi vb.

Tarih Biliminin Özellikleri

1. Ele geçen her türlü belgeden yararlanma yoluna gidilir.
2. Tarafsızlık ilkesine önem verilir.
3. Geçmişteki olaylar günümüzün değer yargıları ile ele alınmaz; yani olayın zamanı ve koşulları göz önüne alınır.
4. Olayın geçtiği yerde araştırma yapılır.
5. Olayın geçtiği yer ve zaman belirtilir.
6. Neden - Sonuç ilişkileri belirlenir.

Tarihin Tanımı

Tarih; geçmişte yaşanan insan topluluklarının kültür ve uygarlıkları, birbirleriye olan ilişkilerini ve yaşayışlarını, yer - zaman göstererek, neden - sonuç ilişkisi içerisinde, kaynaklara dayanarak açıklayan bilim dalıdır.